Tijdens het droogteseizoen, van april tot oktober, is door de start van het groeiseizoen en de stijgende temperaturen de kans op watertekort aanwezig. Denk maar aan de extreem droge zomers van 2018 en 2019. Daarom monitoren de waterbeheerders, hoogheemraadschappen, waterschappen en drinkwaterbedrijven de situatie met het oog op eventuele problemen met droogte, watertekort en -kwaliteit. In de provincie Overijssel zijn dit specifiek het waterschap Drents Overijsselse Delta, het waterschap Vechtstromen, het waterschap Rijn en Ijssel, Rijkswaterstaat, en drinkwaterbedrijf Vitens.
Drinkwater
In Overijssel controleren waterschappen Vechtstromen en Drents Overijsselse Delta, drinkwaterbedrijf Vitens, Rijkswaterstaat, provincie Overijssel en de gemeenten dagelijks de ontwikkelingen rond droogte, watertekort en waterkwaliteit. Vooral in de periode tussen april en oktober, wanneer de natuur bloeit, agrariërs hun akkers bewerken en de temperatuur stijgt. Dan is er een grotere kans op watertekorten. Klik hier voor een impressie van beelden van de droogte in Overijssel in het afgelopen jaar.
Voldoende en schoon drinkwater
Vitens en de provincie zorgen voor voldoende en schoon drinkwater. Alle drinkwaterbedrijven zijn voorbereid op warme dagen en droogte. Ze houden het waterverbruik in de gaten en zorgen dat er voldoende kraanwater beschikbaar is. Dit doen zij bijvoorbeeld door genoeg water op te pompen en te zuiveren. En door waterreservoirs maximaal te vullen voor voldoende voorraad.
Het kan zijn dat er een kleinere waterstraal uit de kraan komt. Dit kan bij extreme pieken in het drinkwaterverbruik, waardoor water anders verdeeld moet worden. Kijk op de website van Vitens voor de actuele stand van zaken.
In Overijssel wordt op 23 plaatsen grondwater uit de bodem gehaald. Uiteindelijk komt dit als drinkwater uit de kraan. De provincie is verantwoordelijk voor de bescherming van deze gebieden. Per gebied is in beeld gebracht wat de kwaliteit is van het (grond)water waar drinkwater van wordt gemaakt, wat bronnen van verontreinigingen zijn en welke maatregelen er zijn om het water te beschermen. Om ook in de toekomst voldoende en schoon drinkwater te hebben, onderzoekt de provincie ook mogelijkheden voor nieuwe waterwinlocaties. Klik hier voor meer informatie over ons grondwater.
Waterkwaliteit
Ook in ons 'natte' Nederland komt droogte voor. Dit kan zorgen voor verschillende problemen. Denk bijvoorbeeld aan verdroging van natuur en landbouwgronden, lage waterstanden in rivieren waardoor er minder vervoer over water mogelijk is en het verbod op het gebruik van grondwater voor het besproeien van tuinen en akkers. Rijkswaterstaat en de waterschappen houden de waterstanden daarom het hele jaar door nauwlettend in de gaten en treffen waar nodig maatregelen. De waterschappen stellen ‘voorzieningniveaus’ over zoetwater vast. Dit wil zeggen dat er per waterschap wordt aangegeven wanneer het mogelijk is om zoetwater aan te voeren. Het zoetwaterbeleid komt voor de waterschappen regionaal tot stand.
Waterschappen zorgen voor schoon water en monitoren de kwaliteit. Deze gegevens gaan naar de provincies. Op basis van deze gegevens en de informatie van Rijkswaterstaat informeren de provincies het Nederlandse publiek over de veiligheid en hygiënerisico’s van het zwemwater. Op officiële zwemlocaties kunnen zwemmers ervan uitgaan dat hun veiligheid en hygiëne is gegarandeerd, en dat als er afwijkingen zijn ze hierover geïnformeerd worden. Informatie staat op borden bij de zwemplekken. Voor actuele info zie: www.zwemwater.nl of download de zwemwaterapp van de waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat via de website van zwemwater.nl.
Beregeningsverboden
De waterschappen in Overijssel zijn verantwoordelijk voor het inzetten van een sproeiverbod bij een drastisch watertekort in rivieren, beken, sloten, vijvers (oppervlaktewater) en in ons grondwater. Aanhoudende droogte in combinatie met het besproeien van tuinen, grasvelden, weilanden en akkers kan leiden tot een watertekort en een verslechtering van de waterkwaliteit. Door een beregeningsverbod willen de waterschappen deze situaties voorkomen. Tegelijkertijd willen ze, daar waar het kan, de mogelijkheid voor beregening bieden.
Actuele informatie over onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater vind je op:
Zie ook onderstaande animatie van waterschap Drents Overijsselse Delta. Hierin legt het waterschap uit wat het doet om watertekort te voorkomen.
De waterschappen in Overijssel zijn de belangrijkste beheerders van grondwater en houden daarbij rekening met uiteenlopende belangen. Van veiligheid, milieu, landschap, landbouw, stedenbouw tot natuur en recreatie. Het mag niet te nat, maar ook niet te droog zijn.
De vergunningverlening voor het onttrekken van grondwater ligt bij de waterschappen. De provincie Overijssel doet de vergunningverlening voor het gebruik van grondwater voor drinkwatervoorziening, grote industriële winningen en bij koude en warmteopslag in de bodem.
Actuele informatie over onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater vind je op:
Gemeenten, waterbedrijven en waterschappen hebben een belangrijke rol in het voorkomen van wateroverlast en droogte, maar kunnen dit niet alleen. Klik hier meer informatie over wat je zelf kunt doen om water te besparen.
Video: Stadshagen houdt droge voeten
Margaretha van Faassen woont in Stadshagen. De Zwolse nieuwbouwwijk is kwetsbaar voor overstromingen.
(Beeldtekst: Locatie: Zwolle. Oppervlakte: 119,36 km2. Inwoners: 123.211.)
MARGARETHA VAN FAASSEN: We zijn hier in Zwolle Stadshagen en wij zijn 5,5 jaar geleden hier komen wonen.
Wij woonden eerst in Apeldoorn.
We kregen gezinsuitbreiding van nummer vier en dat was eigenlijk de reden om, ja, wat groter te gaan wonen.
En mijn man werkte in Zwolle dus toen dachten we: nou, laten we dan die stap nu eens nemen om wat dichter bij het werk van mijn man te gaan zitten.
(Van Faassen fietst door een groen gebied.)
Ik was me er wel bewust van dat Apeldoorn een stuk hoger lag.
Ik denk weleens na over natuurrampen en, ja, ik wist altijd wel dat we daar altijd droog bleven zitten met ons huis.
En toen we gingen verhuizen naar Zwolle ja, toen realiseerden we ons wel dat dat een stuk lager lag.
Dat je dus niet meer zo honderd procent veilig zat.
(Spelende kinderen.)
Vorig jaar volgens mij, toen was de IJssel aardig uitgelopen en toen zag je ook dat alle weilanden ondergelopen waren en dat er een boerderij midden in het water lag.
En ik reed toen over de dijk van Zwolle naar Hattem nou, het kwam helemaal tot aan de dijk.
(Over een dijk rijden auto's.)
Ik zag natuurlijk dat ze daar een geluidswal aan het maken waren en mijn man zei een tijdje geleden van: Ja, dat is ook een waterkering.
Dan realiseer je je wel van: hé, het is dus ook echt nodig.
(Op een met gras begroeide dijk staan lantaarnpalen. Voor de dijk liggen weilanden. Beeldtekst: Ons water in Overijssel.)
DE VREDIGE MUZIEK SPEELT EVEN VERDER EN STOPT DAN
Bescherming tegen overstromingen en wateroverlast
In Nederland leeft ruim de helft van de bevolking onder zeeniveau. Een overstroming ligt dus altijd op de loer. Vooral omdat ook de zeespiegel stijgt, de bodem daalt en het weer steeds extremer wordt, waardoor er meer buien en heftigere stormen voorkomen. Daarom monitoren de waterbeheerders van Rijkswaterstaat, de waterschappen en drinkwaterbedrijven de situatie met het oog op wateroverlast en overstromingen. Het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) werkt onder andere samen met het KNMI en waarschuwt wanneer de situatie met storm en buien dusdanig heftig wordt dat maatregelen noodzakelijk zijn. Rijkswaterstaat, waterschappen, gemeenten en veiligheidsregio’s nemen vervolgens allemaal de nodige acties.
Overstromingen of wateroverlast blijven voor ons land dus altijd een gevaar. Er kunnen extreme regenbuien vallen met wateroverlast tot gevolg. Ook hoogwater op de rivieren kan leiden tot overstromingen. Om schade te beperken zijn waterbeheerder 24/7 bezig met het beschermen van onze kwetsbare delta. Maar wat kun je zelf doen om droge voeten te houden?
Hieronder vind je een overzicht van wie er verantwoordelijk is voor welk deel van de waterveiligheid in de provincie, wat je zelf kunt doen om wateroverlast te voorkomen en wie of wat jou kan helpen ten tijde van wateroverlast of een overstroming.
Wie doet wat?
Als beheerder van de grote rivieren, meren, Noordzee en Waddenzee, houdt Rijkswaterstaat het waterpeil continu in de gaten. Ook geven ze waterstandsverwachtingen af. Met dijken, dammen en andere waterkeringen beschermen ze ons land zo goed mogelijk tegen overstromingen. Bij hoge rivierstanden spuien sluizen zoals in de Haringvlietdam overtollig water naar zee. En bij stormachtig weer en hoge waterstanden langs de kust kunnen we stormvloedkeringen zoals de Oosterscheldekering sluiten. Ook hebben ze samen met waterschappen, provincies en gemeenten de grote rivieren meer ruimte gegeven. Onder meer door uiterwaarden te verdiepen en extra geulen aan te leggen.
De provincie is verantwoordelijk voor de vertaling van het nationale waterbeleid naar regionale maatregelen. Voor het regionale watersysteem (al het water buiten de grote rivieren, grote meren, de Noord- en Waddenzee) bepalen de provincies het beleid en de doelstellingen, bijvoorbeeld de doelen voor het beperken van wateroverlast en overstromingen. De waterschappen geven een verdere invulling aan dit beleid en voeren de maatregelen uit om de beleidsdoelen te halen. Provincies toetsen op hun beurt of deze doelen ook daadwerkelijk gehaald worden.
Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de regionale wateren, zoals kanalen en poldervaarten. In de provincie Overijssel gaat het om waterschap Rijn en Ijssel, waterschap Drents Overijsselse Delta. In Nederland hebben we in totaal zo’n 17.000 kilometer aan waterkeringen die ons land leefbaar houden. Een groot deel daarvan wordt door de waterschappen beheerd. Hiervoor inspecteren ze regelmatig de keringen en wordt beoordeeld of het nodig is om onderhoud- of herstelmaatregelen te treffen. Daarnaast voeren de waterschappen samen met Rijkswaterstaat momenteel de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken uit: in het Hoogwaterbeschermingsprogramma wordt tot 2050 1.500 kilometer dijk versterkt. Ook besteden de waterschappen jaarlijks 3 miljard euro aan het klimaatbestendig maken van het watersysteem in Nederland. Dit betekent bijvoorbeeld dat er meer waterbergingsgebieden worden aangelegd om piekafvoer door hoosbuien op te kunnen vangen.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het grondwater in stedelijk gebied. Ook zorgt de gemeente voor de afvoer van afvalwater en overtollig regenwater via de riolering. Deze afvoer is belangrijk voor de grondwaterstand en gaat wateroverlast tegen. Samen met andere overheden proberen gemeenten de steden en het landelijk gebied klimaatproof te maken door te zorgen voor meer groen en blauw in de stad en het verbeteren van de bodemkwaliteit.
De veiligheidsregio’s helpen bij het voorbereiden op risico’s, rampen en crises, zoals ernstige storm of overstromingen. Dit doen zij bijvoorbeeld door mee te denken over de aanleg van vluchtroutes in woonwijken en door gezamenlijke afspraken te maken over incidentenbestrijding. Zo staan hulpverleners 24 uur per dag, 7 dagen per week klaar om in actie te komen wanneer dat nodig is. In de provincie Overijssel gaat het om veiligheidsregio IJsselland en veiligheidsregio Twente. Wanneer jouw gebied dreigt te overstromen, adviseert de veiligheidsregio wat je moet doen. Dit advies hoor je op de regionale radio.
Op deze website kun je aan de hand van verschillende kaarten zien hoe de watersystemen in jouw omgeving zijn georganiseerd.
Wat kun je zelf doen om jezelf en je woning (preventief) te beschermen tegen wateroverlast?
Er zijn veel maatregelen die je zelf kunt nemen om wateroverlast te voorkomen. Hieronder vind je meer informatie over hoe je je woning kunt beschermen tegen wateroverlast. De eerste twee tips zijn voornamelijk gericht op wateroverlast door zware regenval, de laatste op ernstigere waterschade zoals in geval van een overstroming.
Wateroverlast door regen
Als gevolg van zware regenval of hoogwater kan er water tegen de buitenmuur komen staan. Om de muur waterdicht te maken kun je muren verven met vochtwerende verf, je muren impregneren of injecteren of waterdichte gevelbekleding aanbrengen.
Wateroverlast ontstaat niet alleen door extreme regenval maar ook door toename van de hoeveelheid bebouwing en verharding in tuinen. Het riool krijgt hierdoor grotere hoeveelheden regenwater te verwerken, die het niet altijd aankan. Daardoor kunnen straten en tuinen onder water komen te staan of kan het water vanuit het riool door afvoerputjes en wc’s je woning binnen komen. Het afkoppelen van de regenwaterafvoer van de riolering en het opvangen van het regenwater in je tuin kunnen uitkomst bieden. Je kunt regenwater bijvoorbeeld opvangen in een regenton of in infiltratiekratten. Ook kun je de tegels in je tuin vervangen door groen zoals gras, planten en bomen. Op die manier kan het regenwater op natuurlijke wijze via de bodem worden afgevoerd. Op Een groener Nederland begint in je eigen tuin vind je meer tips die je helpen jouw tuin te vergroenen.
Waterschade door overstroming
Deze schotten zorgen dat er geen water door de doorgang je woning binnen kan stromen. Zulke schotten worden ook wel overstromingsbescherming en floodbarriers genoemd. Waterkerende schotten zijn er in verschillende soorten en maten. Veel schotten worden met een kliksysteem vastgezet of zijn geheel demontabel. Je plaatst deze schotten vóór er wateroverlast ontstaat.
Een zelfopdrijvend waterkerend schot sluit doorgangen zoals deuren af en voorkomt het binnenstromen van water. Een zelfopdrijvend schot vormt een vast onderdeel bij je huis. Een zelfopdrijvend schot hoef je niet handmatig te plaatsen. Het komt automatisch omhoog wanneer het in aanraking komt met toestromend water. Zo voorkom je wateroverlast óók wanneer je niet thuis bent.
Een zandzakkenmuur is een tijdelijke waterkering van zandzakken, die wordt gebouwd met zakken die gevuld zijn met zand. Het is een snelle en effectieve oplossing tegen wateroverlast. Reguliere zandzakken, zoals van jute, gebruik je eenmalig. Zandzakken van synthetisch materiaal zoals polypropyleen en polyacryl kun je meerdere keren gebruiken. Je kunt ze gevuld kopen of zelf vullen.
Wil je meer weten over de verzekerbaarheid van overstromingen, wateroverlast of extreem weer? Neem dan eens een kijkje op deze pagina van het Verbond van verzekeraars.
Wat kun je zelf doen om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op een overstroming?
Bij een acute dreiging is het belangrijk dat je weet wat je moet doen. Lees op Overstroom ik? meer over hoe je je kan voorbereiden op een overstroming.
Allereerst is het dus belangrijk om te kijken of jouw woning op een plek staat waar een overstromingsrisico is. Op de website Overstroom ik? kun je aan de hand van jouw postcode achterhalen hoe hoog het water bij jou kan stijgen. Kijk op de droge verdiepingen kaart of jouw woning een verdieping die droog blijft in het geval van een overstroming. Is er bij jou geen droge verdieping, kijk dan of er ergens een droge verdieping in de buurt is bij buren, familie of vrienden waar jij naar toe kunt.
Ondanks de maatregelen die je hebt getroffen om jouw woning zo goed mogelijk tegen het water te beschermen kan het zo zijn dat er toch een overstroming of wateroverlast ontstaat. Voordat dit gebeurt is het goed om van te voren al verschillende maatregelen te nemen. Een van de dingen die vooraf kunt regelen is het maken van een noodpakket. Voorwerpen die in zo’n pakket niet mogen ontbreken zijn een AM/FM-radio en een EHBO-verbandtrommel. Hier vind je wat er verder in zo’n noodpakket moet zitten.
Ook is het goed om een voorraad aan houdbaar voedsel en water in huis te hebben. Denk hierbij aan ongeveer 3 liter flessenwater per persoon per dag (2 liter voor consumptie, 1 liter voor voedselbereiding). Controleer zo nu en dan de inhoud van je noodpakket, kijk bijvoorbeeld elk half jaar of jouw voorraad nog voldoet aan je wensen en of alle producten nog houdbaar zijn. Hier vind je meer informatie over noodvoorraden voor tijdens een overstroming.
Wat moet je doen tijdens een overstroming?
Ondanks alle maatregelen die verschillende overheden, organisaties en jijzelf hebben getroffen, kan een overstroming toch voorkomen. Wanneer jouw gebied dreigt te overstromen, adviseert de veiligheidsregio wat je moet doen. De veiligheidsregio kan een NL-Alert-bericht versturen naar je mobiele telefoon. Zorg ervoor dat je telefoon zo staat ingesteld, dat je deze berichten ontvangt. Lees hoe je dat kunt doen op NL-Alert.nl. Daarnaast zal je via de regionale omroep de meest actuele informatie ontvangen. In provincie Overijssel is dat RTV Oost Losser (FM (89,4), Markelo (FM 95,6), Deventer (FM 97,9) en Zwollekerspel (FM 99,4)).
Vaak zien de hulpdiensten een overstroming aankomen: bij dreiging van een dijkdoorbraak kan de overheid besluiten om mensen via een georganiseerde evacuatie naar een ander gebied te brengen. Kijk op de waterveiligheidheidspagina van veiligheidsregio IJsselland en veiligheidsregio Twente voor meer informatie over provincie Overijssel. Moet je evacueren? Sluit dan gas, water en elektriciteit af. Neem alleen mee wat je echt nodig hebt.
Een door de overheid georganiseerde evacuatie is niet altijd mogelijk. Er bestaat altijd een kans dat de overheid en de bewoners verrast worden door het water. In dat geval is ieder op zichzelf aangewezen en moet je dus zelf evacueren. Er zijn twee manieren: verticaal evacueren en horizontaal evacueren. Verticaal evacueren betekent dat je blijft en een hoge plek opzoekt. Je kunt bijvoorbeeld naar de bovenverdieping of het dak van je huis gaan. Naast verticaal evacueren kun je er natuurlijk ook voor kiezen om snel je spullen te pakken en weg te gaan. Dit laatste heet horizontaal evacueren.
Wat is nu het beste? Horizontaal of verticaal evacueren? Dat hangt helemaal van de situatie af. Je moet in deze situatie rekening houden met hoe snel het water komt, en of bijvoorbeeld de wegen nog watervrij zijn. Ook is het bij het nemen van deze beslissing belangrijk hoe hoog het water gaat komen en of er gebouwen met overstromingsvrije verdiepingen in de buurt zijn.
Je kunt er tijdens een overstroming dus voor kiezen om thuis te blijven of te vertrekken. Meer informatie over welke keuze voor jou het beste is vind je op overstroming.nl en op de crisispagina van de Rijksoverheid. Op beide websites vind je een handig overzicht van wat je moet doen en wat je nodig hebt bij elke keuze. In beide gevallen is het goed om een noodpakket mee te nemen met daarin de belangrijkste spullen. Hier vind je wat er in zo’n noodpakket moet zitten. Tijdens een overstroming of wateroverlast in het altijd belangrijk om naar de adviezen van de veiligheidsregio’s te luisteren.
In aanloop naar een situatie met hoogwater is het goed om de websites van de waterschappen in de gaten te houden. Zij controleren de waterstanden en communiceren die vaak via de websites en hun andere kanalen. Een overzicht van deze kanalen vind je onderaan deze pagina.
Heb je door ernstige regenval last van de verhoogde grondwaterstand, of staat er bijvoorbeeld water in je kruipruimte of in je kelder? Neem dan contact op met je gemeente.
Een waterschap en/of Rijkswaterstaat signaleert een (dreigend) falen van een waterkering of een dijk. Zij nemen vervolgens de nodige maatregelen om een overstroming te voorkomen, of de gevolgen ervan te bestrijden.
De veiligheidsregio’s gaan op hun beurt samen met de provincie en gemeentes aan de slag met het nemen van maatregelen of het voorbereiden van regionale crisisbeheersing, evacuatie en het controleren van de openbare orde en veiligheid.
Na de overstroming zullen drinkwaterbedrijven hun klanten actief informeren wanneer zij veilig gebruik kunnen maken van het drinkwater, onder andere via NL-alert, de regionale rampenzender en de eigen website.
Bel 112 als elke seconde telt.
Niet alle situaties zijn (direct) levensbedreigend, maar als je toch graag de hulpdiensten wilt spreken, kun je een van de volgende nummers bellen:
Geen spoed, wel brandweer: 0900 0904
Politie 0900 – 8844
Nationaal storingsnummer gas en stroom: 0800 - 9009
