Grondwater is water dat via sloten, meren en rivieren in de bodem is gezakt. Ook regenwater infiltreert in de bodem en zakt tot het niet verder kan tot een bodemlaag die geen water doorlaat. Boven deze laag raakt de grond ‘verzadigd'. De grond kan geen water meer opnemen. De hoogte waar deze verzadiging optreedt, is de grondwaterstand (of het grondwaterpeil). Het water eronder heet grondwater.
Grondwater stroomt heel langzaam, vaak maar enkele meters per jaar, in de richting waar het waterniveau lager is. Er zitten allerlei stoffen in die ook in de bodem voorkomen.
Grondwaterpeil
In het westen van Nederland zit het grondwaterpeil soms maar enkele decimeters onder het maaiveld. In andere gebieden, zoals de Veluwe, ligt het juist tientallen meters diep. De grondwaterstand ofwel het grondwaterpeil wordt door veel factoren beïnvloed.
- Hoeveel regen er valt en hoeveel (regen)water verdampt.
- Uit welke lagen de bodem bestaat (bijvoorbeeld veen, klei- of leemlagen) en hoeveel water deze lagen doorlaten.
- De afstand tot het oppervlaktewater en het peil daarvan. Het grondwater transporteert regenwater weg dat in de bodem is gezakt via beken, sloten en vaarten. Soms gebeurt dit via drainage. Omgekeerd kan het oppervlaktewater ook het grondwater ‘voeden'.
- De waterdruk uit diepere bodemlagen. De bodem kan meerdere waterdoorlatende lagen hebben, die niet met elkaar in verbinding staan.
- Constructies onder de grond, zoals tunnels en garages, kunnen grondwater laten opstuwen.
- Grondwaterwinningen in de omgeving kunnen lokaal leiden tot sterke daling van het grondwaterpeil. Beëindiging kan juist tot sterke stijging leiden.
- Zettingen/bodemdaling.
Beheer van het grondwater
Het grondwatersysteem is ingewikkeld en lastig te beïnvloeden, terwijl het grote invloed kan hebben op de functies van de grond. Als perceeleigenaar ben je zelf verantwoordelijk voor een goede staat van je eigendom, zoals de bouwkundige staat van je huis, de leidingen, het riool en een vochtdichte vloer. De waterschappen proberen voor een goede grondwaterbalans te zorgen. De provincies vertalen het nationale waterbeleid in regionale maatregelen en zorgen voor de kwaliteit van het grondwater. De gemeenten zijn het eerste aanspreekpunt voor burgers als het gaat om grondwater in stedelijk gebied. Dat betekent dat, als er een probleem is dat de huiseigenaar zelf niet kan oplossen, de gemeente de taak heeft om te kijken wat de oorzaak van problemen is en of er een effectieve oplossing mogelijk is. Welke instantie uiteindelijk de maatregelen uitvoert en verantwoordelijk is voor het resultaat, hangt af van het soort probleem en de plek waar het optreedt.
Videoboodschap: 2022 als jaar van het grondwater
Vanaf de oevers van de Strijper Aa roept Deltacommissaris Peter Glas, in het jaar van het grondwater, iedereen op om zijn steentje bij te dragen aan duurzaam grondwaterbeheer. Daaronder kun je een video bekijken van waterschap Zuiderzeeland, waarin wordt uitgelegd wat een grondwatermeetnet is.
Duurzaam grondwaterbeheer is van zeer groot belang. Nationaal, maar ook internationaal. Dat heeft het recente IPCC rapport weer aangetoond.
Ik sta hier aan de oevers van de Strijper Aa. In Zuid-Oost Brabant, bij waterschap de Dommel. De Strijper Aa was sinds de jaren ’70 een rechtgetrokken beek. Met alle consequenties. Ook met verdroging in droge jaren, zoals we die ook de afgelopen jaren vanaf 2018 hebben gekend.
Inmiddels is het een prachtige meanderende beek. Maar hiernaast ligt nog agrarische bestemming. En aan de andere kant zien we een nat bos. De vernatting heeft hier inmiddels echt effect gehad. Dit is allemaal gebeurd om de kwaliteit van dit gebied op een hoger plan te brengen. En zeker met het oog op het grondwater.
Onze kostbare grondwatervoorraad, waar we zuinig op moeten zijn. Die we weer moeten aanvullen, want hier en daar zijn de grondwaterstanden echt diep weggezakt. Dus we moeten weer weerbaar worden tegen watertekort, duurzaam omgaan met die watervoorraad. En dat betekent dat iedereen verantwoordelijkheid moet nemen. Overheden, de industrie, landbouwsector, terreinbeheerders, particulieren. Iedereen kan een bijdrage leveren.
En dat is hier gebeurd. Het waterschap, samen met de provincie Noord-Brabant. Met de gemeente Heeze-Leende, gemeente Cranendonck en Staatsbosbeheer. Ze zijn samen rond de tafel gaan zitten en zijn met dit plan gekomen. En dat is inmiddels opgeleverd. Een prachtig voorbeeld van de zorg voor ons kostbare grondwater.
Ik roep iedereen op om in het jaar van het grondwater haar of zijn bijdrage aan dit doel te leveren.
Meer weten?
Wil je meer weten over grondwater? Neem dan eens een kijkje op deze handige grondwateroverzichtspagina van Informatiepunt Leefomgeving.
Of kijk op deze pagina vol grondwaterweetjes!